Klik en luister!

Praten / spreken

Natuurlijk weet iedereen wat praten - of spreken - is. Je doet je mond open, er komt geluid uit, en iemand anders begrijpt wat je zegt.

Wanneer iemand afasie heeft, merk je ineens dat het niet zo simpel ligt. Praten doe je namelijk niet met je mond, maar met je hersenen. En: praten is veel moeilijker dan je denkt. Er kan heel veel mis gaan.

  1. Denken: in gedachten moet je weten wat je wilt gaan zeggen. Heel vaak praten mensen 'op de automatische piloot', ze denken helemaal niet na bij wat ze zeggen. Maar dat lijkt maar zo: voordat iemand z'n mond opendoet, ligt er in de hersenen een plan. Soms is dat een heel bewust uitgedacht plan. Bijvoorbeeld: ik ga uitleggen hoe je perfect pizza-deeg maakt. Of: ik ga vertellen wat ik vannacht gedroomd heb.
    Soms is het geen bewust uitgedacht plan, maar een reactie op iets wat iemand anders zegt. Iemand zegt "Alsjeblieft", en jij zegt "Dank je wel". Iemand zegt: "Hoe gaat het met je", en jij zegt: "Goed, net terug van vakantie!" Het lijkt alsof je mond praat, maar voordat je mond opengaat, is er in de hersenen een plan klaar.
  2. Taal: het plan in je hersenen kan een gevoel zijn, een herinnering, een beeld. Dat plan moet je dan in taal omzetten. Als je meerdere talen kent, moet je kiezen welke taal: Nederlands, Duits, Turks? Dan moet je kiezen welke woorden je gebruikt: formeel, of informeel? Zeg je: "Mijn vrouw", "Mijn partner", "Mijn echtgenote", of "Marjan"? Je kiest de woorden en de zinnen, die passen in een bepaalde situatie. Of: die geschikt zijn voor een bepaalde spreker. Tegen een kind gebruik je andere woorden en zinnen dan tegen de buurman, tegen een goede vriend andere woorden en zinnen dan tegen politie-agent. Die keuzes maak je vaak niet bewust, maar je maakt ze wel.
  3. Spreken: je beweegt je stembanden, tong, en lippen om de woorden en zinnen te zeggen. Ook die bewegingen worden aangestuurd door de hersenen. Die laatste stap noemt men ook wel: articulatie, om het verschil aan te geven met de voorgaande stappen.  

Bij afasie kunnen er problemen zijn bij alle drie die stappen: 

  • Door de hersenbeschadiging kun je geen goed 'spreekplan' meer maken, je wilt iets zeggen, maar het is direct weer weg. Of: je weet dat je iets wilt zeggen, maar je kunt er net niet bij...
  • Je weet wat je wilt zeggen, maar je kunt het woord niet vinden. Of het duurt zo lang om het juiste woord te vinden, dat je alleen nog losse woorden kunt zeggen. Zinnen zijn te moeilijk.
    Of: door de hersenbeschadiging worden er verkeerde verbindingen gelegd in je taalcentrum: kortsluiting. Waardoor je woorden zegt, die je helemaal niet bedoelt.
  • Je weet precies wat je wilt zeggen, maar je stembanden, tong, of lippen zijn helemaal of gedeeltelijk verlamd. Dat noemt men: Dysartrie. Door de hersenbeschadiging kun je alleen dysartrie hebben - dan is er alleen een probleem bij de laatste stap van het spreken. Je kunt dan nog wel goed opschrijven wat je bedoelt. Of: er is sprake van afasie EN dysartrie. 

Voor de communicatie en voor de therapie is het belangrijk om te weten wat iemand met afasie wel en niet kan. Daarom zal de logopedist een taal-test afnemen, om na te gaan waar de problemen precies zitten. En: hoe groot die problemen zijn.

Bij een taaltest moet je misschien woorden nazeggen: als dat goed gaat, dan zijn er geen ernstige problemen bij de articulatie. Je kunt je stembanden, tong en lippen goed bewegen.

Je moet misschien zeggen wat je op een plaatje ziet "Auto", "Hond", "Appel". Als dat goed gaat, dan zijn er geen - of geen ernstige - problemen bij het vinden van de juiste woorden in je hersenen.

Je moet misschien zinnen zeggen, bij plaatjes. "De auto rijdt tegen de boom." "Het meisje aait de hond."  Als dat goed gaat, dan zijn er geen problemen bij de zinsbouw (syntaxis).

En je moet antwoord geven op vragen van de therapeut, of iets vertellen. Als dat goed gaat, dan zijn er geen problemen bij het maken van een spreek-plan.

Op basis van de uitslag van zo'n taaltest, wordt er een therapie-plan gemaakt. En: een communicatie-advies voor familie, vrienden, en anderen in je omgeving.

Klik en luister!